پشیمانی درست، خوب و لازم است، اما باید به موقع نیز باشد

«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ» (الحجرات، 6)

- ای كسانی كه ايمان آورده‏‌ايد اگر شخص فاسقی خبری برای شما بياورد، درباره آن تحقيق كنيد، مبادا به گروهی از روی نادانی آسيب برسانيد، و از كرده خود پشيمان شويد.

●- در روانشناسی غربی، مباحث بسیاری برای «رهایی از پشیمانی» طرح شده است؛ اما چه لزومی دارد که آدمی از پشیمانی رهایی یابد؟! اصل حالت پشیمانی [ندامت]، از صفات کمالیه‌ای می‌باشد که خداوند متعال به انسان موهبت نموده است تا از غفلت رهایی یابد، باز گردد و اصلاح نماید.

اما، پشیمانی نیز باید به موقع باشد تا فایده‌ای داشته باشد.

شرح بیشتر

پشیمانی [ندامت] را همگان به دفعات تجربه کرده‌اند؛ اما شاید همگان به اصل حالت یا حسّ پشیمانی، توجه ننموده‌اند!

پشیمانی، همیشه نسبت به گذشته ایجاد می‌شود، حال خواه این گذشته چند ثانیۀ پیش باشد، یا چند روز یا چند سال.

آدمی، در اتخاذ مواضع، گفتارها، کردارها و رفتارها (عملکردها)، رویکردهایی دارد که از آنها پشیمان می‌شود؛ خواه پشیمانی او درست و به جا باشد، یا نادرست و نابجا.

بسیار دیده شده که برخی، از این که مدتی مسلمان بودند - با فرهنگ بودند - با ادب بودند - با غیرت بودند - اهل مراعات بودند - حدود إلهی در هر امری را رعایت می‌کردند ...، پشیمان می‌شوند و به سرعت مسیر سقوط را طی می‌کنند! و بسیار دیده شده که برخی از غفلت خود پشیمان می‌شوند و به سرعت بازمی گردند.

برخی، از اتخاذ موضعی نادرست، گفتاری نادرست و رفتاری نادرست، پشیمان می‌شوند، بازمی گردند و در اصلاح گذشته می‌کوشند.

●- خطا در هر موردی، ریشه در غفلت، ناآگاهی، بی‌بصیرتی، هوس و تعجیل دارد و پشیمانی درست و به جا، در تفکر، تعقل، بصیرت، ایمان، وجدان، اخلاق نیکو و انسانیت ریشه دارد.

در یک دسته‌بندی کلّی، مردمان نسبت به پشیمانی، به چند گروه تقسیم می‌گردند:

گروه اول - آنان که می‌کوشند خطا نکنند و اگر مرتکب خطایی شدند، زود متوجه و پشیمان می‌شوند. اگر این خطا فقط ظلم به خودشان بود، استغفار و توبه می‌کنند و اگر علیه دیگران بود، زود عذرخواهی می‌کنند و حلّیت می‌طلبند؛ و در هر دو حالت، می‌کوشند تا جبران نمایند.

گروه دوم - آنان که در غفلت کامل به سرمی‌ بردند و عمرشان به بازی و بازیگری می‌گذرد. این غفلت شدید سبب شده تا بر چشم، گوش و قلب آنان مُهر زده شود؛ آنها هیچگاه متوجه خطاهایشان نمی‌شوند که پشیمان گردند و اگر متوجه شوند نیز تکبر مانع از پشیمانی و بازگشت‌شان می‌شود.

گروه سوم - کسانی‌اند که دیر هنگام متوجه خطا می‌شوند و پشیمان می‌گردند که دیگر پشیمانی به حال آنان سودی ندارد!

مقصود از «دیر هنگام»، فقط به لحاظ گذشت زمان طولانی نیست؛ بلکه گاه وقتی کار از کار گذشت، پشیمان می‌شوند، در حالی که هیچ امکانی برای بازگشت و جبران وجود ندارد.

بدترین حالت پشیمانی دیر هنگام، در آخرت و صحنۀ قیامت است؛ در آنجا دیگر پشیمانی، عذرخواهی و استفغار، اثری ندارد و امکان بازگشت و اصلاح هم وجود ندارد که «توبه» کاربردی داشته باشد.

اما، پشیمانی دیر هنگام، اختصاصی به آخرت ندارد، بلکه در همین حیات دنیوی نیز ممکن است از رویکرد خطایی یک دقیقه گذشته باشد، اما دیگر امکان بازگشت و اصلاح وجود نداشته باشد.

خداوند متعال، به «دریافت خبر از فاسق و نشر آن» متذکر گردید. می‌فرماید: خبر ممکن است راست یا دروغ باشد، اما اگر خبر دهنده فاسق بود، حتماً ابتدا در مورد خبرش تحقیق کنید و مبادا بدون تحقیق، آن خبر را منتشر کنید، به گروهی از مردم آسیب بزنید و سپس پشیمان شوید.

مصادیق این رویکرد را امروزه که امکانات ارتباطات گسترده شده و در فضای مجازی می‌توان هر خبری را خواند و منتشر نمود، به مراتب بیشتر و مشهودتر می‌باشد.

کار شبکه‌های خبری بزرگ و کوچک و شبکه‌های فضای مجازی، فقط اطلاع‌رسانی نیست، بلکه بسیاری از آنها، با اهدافی مشخص، اذهان عمومی را هدف بمباران خبرهای راست و دروغ قرار می‌دهند!

خداوند متعال می‌فرماید: چون می‌دانی اینها فاسقند، در مورد خبرشان تحقیق کن و بعد به فرض درست بودن خبر نیز دقت کن که آیا اصلاً ضرورت و لزومی به انتشار آن توسط تو هست یا خیر؟ نه این که بدون تحقیق بپذیری و منتشر نیز بنمایی و بعد که متوجه خطای خود و آسیبی که رساندی شدی، پشیمان شوی؛ چرا که این پشیمانی دیگر سودی ندارد و قابل بازگشت و جبران نمی‌باشد و در دنیا و آخرت، پاسخگو خواهی بود.

 

www.x-shobhe.ir

www.x-shobhe.com

www.313110.ir

 

 

کلمات کلیدی:  حدیث امروز