پایگاه پاسخگویی به سؤالات و شبهات (ایکس - شبهه):

ابتدا باید بدانیم که «رحمت إلهی» یعنی چه و نمودهای آن کدام است؟

برخی گمان دارند که رحمت یعنی مهربانی! متأسفانه در بیشتر ترجمه‌های قرآنی نیز آیۀ «بِسْمِ ٱللَّٰهِ ٱلرَّحْمٰنِ ٱلرَّحِيمِ» را «به نام خداوند بخشایندۀ مهربان» ترجمه کرده‌اند و کسی هم نمی‌پرسد که «رحمان و رحیم» هر دو از یک ریشه می‌باشند، چطور معنای یکی بخشاینده شد و دیگری مهربان؟! و عجیب آن که همه می‌دانند معادل کلمه «مهربان» به زبان عربی، «رئوف» می‌باشد.

«رحمت» در لغت به معنای «وجود بخشی» می‌باشد و وجود بخش را «رحمان» می‌گویند و «رحیم»، صیغه مبالغۀ «رحمان» است که بیانگر گستره و استمرار رحمت می‌باشد. خداوند سبحان، خلق می‌کند و وجود می‌بخشد، پس او رحمان است و هر لحظه وجود بخشی دارد، پس رحیم است؛ و البته ارتقای مراتب وجود را در بهشت، به مؤمنان اختصاص داده است.

بنابراین، هر چه که در عالم هستی وجود یافته، تحت پوشش رحمت إلهی قرار دارد، چنان که فرمود: «وَرَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيْءٍ - و رحمت من، همه چیز را فرا گرفته است» (الأعراف، 156)

اما، مراتب وجودی انسان، باید ارتقا یابد، تا آنجا که او را به مقام خلیفة اللّهی برساند و مقرب درگاه او سازد؛ وگرنه فرشتگان، حیوانات و جمادات نیز در ظلّ رحمت الهی، وجود یافته‌اند!

نقشۀ راه:

برای اطلاع از چه باید کردها برای برخورداری بیشتر از رحمت الهی، باید بدانیم که او چه مواردی را برای رشد انسان، تجلّی «رحمتش» بیان نموده است که به چند نمونه از آیات قرآن مجید، اشاره می‌شود:

1- «وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ» (الأنبیاء، 107)

- ما تو را جز رحمتی برای جهانیان نفرستادیم.

رحمت خداوند منّان، صرفاً لفظ و معنایش نیست، بلکه تجلی دارد و اوج تجلّی آن، در انسان کامل و کامل‌ترینِ مخلوقات، حضرت رسول الله صلوات الله علیه و آله می‌باشد.

از این‌رو، فرمود که رحمت من وصل به او شده است، پس شما نیز برای اتصال به رحمت واسعۀ من، به او وصل شوید و تسلیم امرش گردید.

«إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْلِيمًا» (الأحزاب، 56)

- خداوند و فرشتگانش بر پيامبر صلوات دارند (رحمت را به او وصل کرده‌اند)، ای كسانی كه ايمان آورده‌ايد شما نیز بر او صلوات داشته باشید (وصل شوید) و سلام گوئيد و تسليم فرمانش گردید    . 

پیامبر اعظم صلوات الله علیه و آله، در این دنیا، رحمت إلهی برای همگان می‌باشند، اما همگان پذیرای این رحمت نمی‌گردند، لذا مهربانی و تداوم رحمت [رحیمیت] ایشان، در دنیا و آخرت، شامل مؤمنان می‌گردد:

«لَقَدْ جَاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنِينَ رَءُوفٌ رَحِيمٌ» (التوبة، 128)

- رسولی از خود شما به سويتان آمد كه رنجهای شما بر او سخت است، و اصرار به هدايت شما دارد و نسبت به مؤ‌منان مهربان و رحیم است.

2- «فَانْظُرْ إِلَى آثَارِ رَحْمَتِ اللَّهِ كَيْفَ يُحْيِي الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ ذَلِكَ لَمُحْيِي الْمَوْتَى وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» (الرّوم، 50)

- به آثار رحمت الهی بنگر كه چگونه زمين را بعد از مردنش زنده می‏كند، آن كس (كه زمين مرده را زنده كرد) زنده كنندۀ مردگان در قيامت است و او بر همه چيز تواناست.

آدمی به صرف مطالعه، به جایی نمی‌رسد، بلکه باید نگاه کند و ببیند، به شهود برسد، تا یقین یابد.

رحمت الهی، در خلقت و ربوبیّتش تجلی دارد؛ لذا می‌فرماید: «آثار رحمت را نظاره کن»؛ و نظاره کن، یعنی مانند یک عکس و مقطعی (مانند ماده‌گرایان) نبین، بلکه با بصیرت نگاه کن، جریان را ببین، حرکت را ببین، اول و آخر را ببین، تا به رحمت خدا یقین بیاوری و خودت نیز مشمول رحمت گردی.

3- «فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَاعْتَصَمُوا بِهِ فَسَيُدْخِلُهُمْ فِي رَحْمَةٍ مِنْهُ وَفَضْلٍ وَيَهْدِيهِمْ إِلَيْهِ صِرَاطًا مُسْتَقِيمًا» (النساء، 175)

- اما آنها كه ايمان به خدا آوردند و به آن (كتاب آسمانی) چنگ زدند به زودی همه را در رحمت و فضل خود وارد خواهد ساخت و در راه راستی به سوی خودش هدايت می‏كند.

ایمان به خداوند سبحان و تمسک به حبل الله (پیامبر رحمت، کتاب و عترت ایشان علیهم السلام که همگی امام الرحمة می‌باشند)، سبب می‌شود تا خداوند سبحان بنده‌اش را وارد رحمت و فضل مدام خود گرداند.

4- «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أُولَئِكَ يَرْجُونَ رَحْمَتَ اللَّهِ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ» (البقره، 218)

- كسانی كه ايمان آورده و كسانی كه هجرت كرده و در راه خدا جهاد نموده‌اند، آنها اميد به رحمت پروردگار دارند و خداوند آمرزنده و رحیم است.

گام نخست، ایمان است که خود مستلزم شناخت (معرفت) می‌باشد و البته باید تقویت و زیاد شود - اما هجرت نیز فقط از مکه به مدینه یا هر گونه هجرتی با بدن نیست، بلکه اساس هجرت، هجرت از خود و منیّت، به سوی خداوند متعال می‌باشد - و جهاد نیز به هرگونه تلاش دشمن‌ستیز در هر میدانی گفته می‌شود که باید در راه خدا باشد، تا انسان و جامعه را مشمول رحمانیت و رحیمیت خداوند منّان گرداند.

5- «وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا» (الإسراء، 82)

-  قرآن را نازل می‌كنيم كه شفا و رحمت برای مؤ‌منان است و ستمگران را جز خسران (و زيان) نمی‏افزايد.

قرآن مجید، خودش شفا و رحمت است، اما فقط برای ایمان آورندگان و کسانی که به خودشان، به دیگران و به قرآن مجید ظلم نمی‌کنند. بی توجهی به قرآن مجید - پشت سر انداختن آن - خواندن برای ایراد گرفتن و دشمنی - مسخره کردن - تفسیر به رأی و تحریف معانی - تأویل‌های من‌درآوردی، همه ظلم به قرآن مجید می‌باشد و این ظالمین هر چه قرآن بخوانند، گمراه‌تر می‌شوند و بیشتر زیان می‌بینند؛ چنان که در گذشته خوارج قاری و حافظ قرآن کریم بودند و اکنون نیز وهابیت انگلیسی و گروهک‌های تروریستی چون داعش، قرآن می‌خوانند!

6- «قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ» (الزّمر، 53)

-  بگو اى بندگان من كه بر خويشتن زياده‏ روى روا داشته‌ايد از رحمت‏ خدا نوميد مشويد؛ در حقيقت ‏خدا همه گناهان را مى‌‏آمرزد كه او خود آمرزنده رحیم است.

بخشایشگر شناختن خداوند سبحان، رحمان و رحیم خواندن او، و امید همیشگی و فراوان به رحمت واسعۀ او، سبب بخشش تمامی گناهان می‌شود و آدمی را مشمول رحمتش در دنیا و آخرت می‌گرداند.

7- «فَوَجَدَا عَبْدًا مِنْ عِبَادِنَا آتَيْنَاهُ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنَا وَعَلَّمْنَاهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْمًا» (الکهف، 65)

- پس بنده‌ای از بندگان ما را یافتند که او را از نزد خود رحمتی داده و از پیشگاه خود دانشی ویژه به او آموخته بودیم.

حضرت موسی علیه السلام که خود پیامبر اولی العزم بود، به همراه یارش، فرسنگ‌ها سفر نمود و زحمت‌های بسیاری متقبل گردید تا به یک عالم ربانی برسد که خداوند او را شامل رحمتش گردانیده و از او «علم رشد» که سبب تقرب بیشتر می‌گردد را فرا بگیرد؛ لذا هنگام ملاقات پرسید:

«قَالَ لَهُ مُوسَى هَلْ أَتَّبِعُكَ عَلَى أَنْ تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْدًا» (الکهف، 66)

- موسی به او گفت: آیا (اجازه می‌دهی) از تو تبعیت کنم تا از آن علم رشدی که به تو آموخته شده، به من نیز بیاموزی؟

خداوند سبحان، رحمتش را شامل علمای ربانی، دانشمندان با تقوای علوم الهی و آموزگاران و مبلغان واقعی قرآن کریم، اسلام و معرفت اهل عصمت علیهم السلام نموده است و آنها را از مظاهر رحمت خود گردانیده است، چرا که واسطۀ وجودبخشی (رحمت) می‌باشند؛ بنابراین، شناخت آنها - حضور مستقیم یا غیر مستقیم در محضر آنها - بهره‌مندی از علوم و آموزه‌های آنان و حتی دیدن روی آنها، انسان را مشمول رحمانیت و رحیمیت خداوند منّان می‌گرداند.

8- «وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُلْ رَبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا» (الإسراء، 24)

- بالهای تواضع خويش را در برابرشان (پدر و مادر) از رحمت‌آوری (محبّت، لطف، خدمت و ...) فرود آور، و بگو: پروردگارا همانگونه كه آنها مرا در كوچكی تربيت كردند، مشمول رحمت‌شان قرارده.

آدمی باید متخلق به اخلاق الله گردد تا رشد یابد و به کمال و قرب برسد. هر یک از اسمای الهی که در آدمی تجلی و ظهور یابد، او را بیشتر و بیشتر مشمول افاضات آن اسم می‌گرداند؛ به عنوان مثال: کسی که سعی دارد بیشتر در راه خدا گذشت کند، بیشتر مشمول عفو و مغفرت الهی قرار می‌گیرد و کسی که می‌خواهد مشمول رحمت الهی گردد، خودش باید به دیگران رحمت آورد و به هر شکل و مقداری که شده، واسطۀ وجود بخشی به دیگران شود؛ به ویژه نسبت به پدر و مادر که نخستین و مهم‌ترین نقش را در وجود خودش داشته‌اند. و پس از آنان، ابتدا نسبت به مسلمانان و مؤمنان، چنان که فرمود: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ - محمد (صلوات الله علیه و آله)، فرستادۀ خداوند است، و کسانی که با او هستند، در مقابل کفار شدید و مقام و در میان خودشان رحمت‌آوری دارند». (الفتح، 29)

●- و البته راه‌کارهای دیگری برای شمول رحمت الهی، در آیات قرآن مجید ایفاد شده است که باید با دقت مطالعه نمود.

مشارکت و هم‌افزایی - لطفاً این پرسش و پاسخ را در راستای «جهاد تبیین»، برای دوستان به اشتراک بگذارید؛ متشکر.

 

 

 

کلمات کلیدی:  قرآن